Anita Pijpelink, Zeeuws tweede Kamerlid voor PvdA GroenLinks, trapte de bijeenkomst af en vertelde zowel over de meer filosofische grondslagen waarop ons democratie bestel is gefundeerd als de huidige realiteit die daar nogal eens haaks op staat. En ook ging ze diep in op de noodzaak tot zelfreflectie en de wijze waarop de sociale en groene beweging van PvdA en GroenLinks de komende jaren vorm moet krijgen.
Anita schetste dat onze democratie, eigenlijk al sinds zijn oorsprong in de negentiende eeuw, gebaseerd is op 7 deugden, zoals vermeld in het boekje ‘Over democratie in Nederland’ van Joris Backer. Die deugden zijn het besef dat we met z’n allen een samenleving vormen die eigenlijk een groot sociaal netwerk is, dat we ons moeten inspannen om naar elkaar te luisteren en elkaar proberen te begrijpen, dat bij besluitvorming alle stromingen betrokken moeten worden, dat de instituties zoals grondwet en rechtspraak weerbaar moeten zijn, dat een democratie alleen kan blijven bestaan als er een rechtvaardige welvaartsverdeling is, dat bestuurders als ‘wijs’ en ‘voorbeeldig’ worden ervaren en dat er een betrouwbare wetgeving en onafhankelijke rechtspraak is, waarbij het recht boven de macht staat. En het gaat bovendien niet alleen over de wetten en de regels, maar ook over houding en gedrag, de manier waarop we met elkaar omgaan.
Tegenwoordig staan veel van die deugden onder druk. Populisme, eigenbelang en korte termijn politiek doen afbreuk aan het besef dat we gezamenlijk ons land vormen en de politiek de plek moet zijn waar we overleggen en afspraken maken hoe we de samenleving vorm geven en ontwikkelen. Soms wordt er veel te veel de confrontatie gezocht en wordt de polarisatie gezocht voor politiek gewin. Uiteindelijk is daar niemand bij gebaat.
Het is teleurstellend en zelfs pijnlijk om te moeten ervaren hoe tegenwoordig ‘links’ de schuld van veel problemen in de schoenen wordt geschoven. Het is dan ook van belang om terug te gaan naar de fundamenten waarop een sociale en duurzame samenleving gebouwd kan worden. Hoe kunnen we als GroenLinks en PvdA een beweging zijn die herkenbaar deze grondslagen wil versterken. Hoe kunnen we alle burgers van Nederland weer duidelijk maken wat onze idealen zijn voor een sociale, diverse en duurzame samenleving waarin voor iedereen plaats is.
Om dat te bereiken is het nodig om als kamerlid nederig en dienstbaar te zijn is Anita’s overtuiging. Als kamerlid krijg je een opdracht mee van de kiezers en voel je een grote verantwoordelijkheid om goed te luisteren naar mee- en tegenstanders, om duidelijk uit te leggen waarom we onze idealen nastreven en waarom keuzes gemaakt en besluiten genomen worden die daar het resultaat van zijn.
Tweede inleider was Niesco Dubbelboer. Het zet zich al jaren in om de democratie in Nederland te versterken en verbeteren. Om het gevoel van machteloosheid bij de bevolking te overwinnen is het van belang de burger meer zeggenschap en invloed te geven over wat er in hun omgeving gebeurt. Dat kan bijvoorbeeld door referenda, burgerberaden of het kiezen van de burgemeester. Daar is al heel wat over nagedacht, geschreven en geëxperimenteerd, met nogal eens wisselend succes. Gaandeweg wordt steeds duidelijker aan wat voor voorwaarden dergelijke instrumenten moeten voldoen. Referenda moeten bijvoorbeeld niet van bovenaf worden georganiseerd, want veelal is ‘de macht’ zelf belanghebbende. Bij burgerberaden is de representativiteit van de deelnemers enorm belangrijk, zowel voor wat betreft de afweging van belangen als voor het gezag dat een uiteindelijk resultaat heeft. Uitgangspunt moet steeds zijn dat burgers weer eigenaarschap en zeggenschap krijgen over kwesties waar ze zich zorgen over maken.
Een concreet voorbeeld waarin dergelijke betrokkenheid steeds vaker wordt gerealiseerd zijn de coöperaties die op vele plaatsen in Nederland ontstaan. Het kan daarbij gaan om gezamenlijke energieprojecten, het verbouwen van voedsel of het opzetten van lokale winkels of vervoersnetwerken. Een groep mensen trekt daarmee het initiatief naar zich toe op kwesties die voor hen van belang zijn, zet zelf de lijnen uit en zorgt voor de uitvoering.
In kleine groepen werd vervolgens gediscussieerd over concrete vragen omtrent de kansen en uitdagingen die er zijn om onze democratie te versterken. Luisteren naar elkaar, respect voor minderheden, duidelijke en transparante informatie, uitleg over genomen besluiten kwamen daarbij regelmatig naar voren. Maar vooral kwam het besef boven dat ieder zich steeds zal moeten inzetten om onze democratische samenlevingsvormen te behouden en versterken, zowel in de eigen directe omgeving van familie, vrienden of buurt, als in de grotere verbanden van gemeentes, provincies en nationaal en internationaal. Kortom, een opdracht aan iedereen. Misschien wel met een uitspraak van Lucebert in gedachten: ‘Alles van waarde is weerloos.’.